Бүгінгі күнге дейін  жұмыскерлерге  еңбек ақының жарты бөлігін  төлеу   екі жақ: «келісімі» бойынша  өндіріліп,   жағымсыз  статистикада  көрсетеді, арнайы бөлігі дұрыс минималды мөлшерде, қалған бөлігі –нақты  құжаттарды рәсімдеусіз.  Бірақ  көпшілік жағдайда жұмыскерлермен  арнайы еңбек қатынасы ештеңкемен расталмайды; жұмыскер жұмысқа орналасқанда әр түрлі  жағдай бойынша  еңбек –шартының  бір көшірмесін қажет етпейді. Жалдаған жұмыскерлеріне  жұмыс беруші  өзінің  салық  есебіндегі  нақты сан  үлгісін көрсетпейді.

Еңбек  қатынасы  тоқталғанан  кейін, жұмыскерлер жағынан әр түрлі инстанция шағым түсіру үшін нарсе болып табылады,соның  ішінде және Салық басқармасына,  нәрсе соттық ісін қаралуда. Осы кезде  жұмыс бершуі  айыпұлдар төлемі бойынша матералды шығындарды  алып жүруге  уақытын, жүйкесін кетіруге мәжбүр. Салық төлеушілер негізгі үлесі талдауда көрсетілді,  (салық есебіне сәйкес) төленетін минималды еңбекақысын және өзінің  кірістерін төмендетеді, «нөлдік» салық есебі   ұсынылатын шағын бизнесте нақты деректерді жасырудың бір жағдайы салық заңының білімсіздігі болып табылады. «еңбекақысы аз көрсеткенде салық төлемде аз төленеді» «қызмет көрсету» салық төлеу кезінде бақылаушы  органдармен  өзара қатынас көрсетіледі. Жалдаған жұмыскерлердің еңбекақысын  мөлшерінен шыға есептеу, әлеуметтік соммасына  аударымы азаяды, бюджетке тиісті төлем, әлеуметтік салық,салық салуды азайту салық заңында қарастырлған.  Мәлімдемені  ықшамдау негізінде  арнайы  салық тәртібін   қабылдау кезінде, әр жұмыскерге  салық соммасынан 1,5  пайыз  мөлшерінде соммасына азаюы жағынан салық соммасын түзетуге тиісті, қызметкерлері  орта тізім санынан шыға, егер жұмыскерлердің  орта айлық еңбекақысы  заңды тұлға минималды еңбекақы  мөлшері 2,5 – қысқадан кем емес, егер  жеке кәсіпкерлердің жұмыскерлері  орта айлық қорытынды бойынша еңбек ақысы 2- қысқа кем емес, есептік мерзімде  жасалды.

Барлық  еңбекақы қор аударымдары шегеруге тиісті  бюждетпен  есептік тәртіп кезінде жалпы бекітілген, сонда  салық  салуға тиісті кіріс азайды.

         Еңбекақы кезінде, жеке табыс салығы бойынша жоғарғыда  құрған минималды  мөлшер міндеттемесі шығады, бірақ салық деректер  көзінен  төлемді  ұстау, сонымен  зейнетақы  енгізу міндеті жұмыскерлердің кірісінен ұстауы тиіс. Сонда, жеке тұлға –қызметкері нақтылы  төлемші болып табылады, жұмыс берушіге тек салық және  бюджетке  төленетін басқада міндет төлемдерді өз уақытында ұстауы жүктеледі.

         Қостанай қаласы бойынша мемлекеттік кірістер басқармасына жие өтініштер түседі,осыған байланысты жұмыс берушімен ешқандай зейнетақы қорына аударым және әлеуметтік сақтандыру қорына минималды еңбекақсынан  осы аударымдар нақтылы аударылмаған. Бір жасқа дейнгі бала күтімі бойынша  жүктілік және босанғанға байланысты кірісінен  айырлған жәрдемақсын алумен жағдай талдамалы. Осындай өтініштер бойынша салық тескеру жүреді, қорытындада деректердің бұзылуын жою болып табылады.

Бекітілген заңда жиын және салық төлемінен бас тарту  үшін қылмыстық және  әкімшілік  жауапкершілікке келесі  кезде  «қорқытуды»  айтқым келмеді. Соттық істі қарау немесе минималды  әлеуметтік пакетімен келесідей болу мүмкін,  келесі қызметкердің алдында, мемлекет алдында,  жауапкершілк  туралы  және  осы кезді  ұмытпай, барлық оңды жағын бағалап, есеп жүргізу. Бүгінгі  күні еңбекақының шындық бейнесі бойынша көкейтестілік бар,тек бюждет үшін емес, сіздің ертеңгі тұрақтылығыңыз  болып табылады.  Осы кезде мемлекет алдында әрбір  азамат боршының орныдалуы болады және бақылаушы органдар жағынан кінәрат-талап болмайды.

Басшы                                   С.Т. Доненбаев